อาร์ติโชค (artichoke) เป็นชื่อเรียกพืชต่างประเทศชนิดหนึ่ง ชื่อเป็นที่รู้จักกันทั่วไปก็คือ เยรูซาเลม อาร์ติโชค (Jerusalem artichoke) ชาวจีนเรียกว่า หยางเจียง (洋姜 = ขิงฝรั่ง) มีชื่อทางวิชาการว่า Helianthus tuberosus L ประเทศไทยเราเพิ่งนำเข้ามาปลูกวิจัย ตั้งชื่อให้พเราะเพราะพริ้งว่า แก่นตะวัน เป็นพืชล้มลุกอายุยืนหลายปีสายพันธุ์เดียวกับทานตะวัน (Family: Asteraceae Compositae Genus: HelianthusSpecy: tuberosus) มีถิ่นกำเนิดในอเมริกาเหนือ  แพร่พันธุ์สู่ประเทศจีนจากการนำเข้ามาของชาวยุโรป จึงได้ชื่อเรียกอีกชื่อว่า กุ่ยจื่อเจียง (鬼子姜 = ขิงฝรั่ง/ชาวจีนมักจะเรียกฝรั่งว่า กุ่ย ซึ่งแปลว่า ผี เป็นคำเรียกที่ติดดูแคลน) ส่วนที่นำมาบริโภคนั้นคือเหง้าซึ่งเป็นส่วนของลำต้นที่สะสมอาหารลึกลงไปในดิน  เรียกกันว่า หัว  มีรูปทรงกลมออกรีเหมือนกับหัวเผือกในบ้านเรา แต่ทว่ามีรูปสันฐานไม่แน่นอนคงที่ อาจจะมีรูปทรงบิดเบี้ยวแตกต่างกันมากมายหลายรูปแบบ  มีผิวเปลือกเป็นสีแดง เหลือง หรือขาว เนื้อเนียน และกรอบ แต่ไม่นิยมกินสดเพราะรสชาติไม่อร่อยลิ้น  อาร์ติโชคปรับตัวเติบโตได้ในสภาพแวดล้อมทั่วไป ลำต้นสูง 2 – 3 เมตร ใบรีเป็นรูปไข่  ดอกสีเหลืองคล้ายดอกบัวตองที่ขึ้นอยู่ทางภาคเหนือในประเทศไทย  ปลูกกระจายกันทั่วไปทางเขตุทางเหนือและทางใต้ของประเทศจีน  อาร์ติโชคปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมได้ดี ขึ้นได้ในที่ๆขาดความอุดมสมบูรณ์  ปลูกง่าย  ทนแล้ง  ทนอากาศหนาวเย็น  ปลูกครั้งเดียวเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ยาวนาน จากการวิเคราะห์สารประกอบที่มีอยู่ในหัวของมันนั้นประกอบไปด้วย น้ำ 79.8%, คาร์โบไฮเดรท 16.6%, โปรตีน 1.0%, เยื่อใย 16.6%, เถ้า 2.8% และไวตามินจำนวนหนึ่ง คาร์โบไฮเที่มีอยู่ทั้งหมดนั้นอยู่ในรูปของ อินนูลินถึง (inulin) 78 %  ในหัวของอาร์ติโชคนั้นมีกรดอมิโนที่จำเป็นต่อร่างกาย0.09%,  threonine  0.8%,  isoleucine  0.09%,  methionine  0.09%, 0.24%, histidine 0.06%,
arginine  0.12%, phenylalanine  O.13%.

ประเทศจีนได้มีการปลูก อาร์ติโชคกันมานานแล้ว  ส่วนใหญ่ปลูกเพื่อใช้เป็นอาหารของมนุษย์ และใช้เป็นพืชสมุนไพรบำรุงร่างกาย  สำหรับประเทศไทยเรา  คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่นเพิ่งจะได้มีการนำพันธุ์จากประเทศอิสราเอลเข้ามาทดลองปลูกทำการวิจัยเมื่อไม่นานมานี้  แนวทางการวิจัยเพื่อนำมาใช้เป็นพืชอาหารสัตว์และผลิต เอทานอล เชื้อเพลิงทดแทนชีวภาพ  ปรากฏว่าขึ้นงอกงามได้ดี  และเตรียมการส่งเสริมให้เกษตรกรไทยปลูกเป็นพืชทางเลือกอีกชนิดหนึ่ง

รายละเอียดมากกว่านี้จะได้นำเสนอให้อ่านกันในโอกาสต่อไปเร็วๆนี้ หรือสามารถเข้าไปดูได้ที่หน้าเว็บไซท์     http://www.doa.go.th/fieldcrops/jeru/001.HTM

อาร์ติโชค (artichoke) มีชื่อเรียกเป็นทางการในภาษาจีนว่า จวี๊อยี่ (菊芋) แปลความได้ว่า เผือกเบญจมาศ เนื่องจากเป็นพืชตระกูลเดียวกับเบญจมาศที่ให้หัวเหมือนเผือกนั่นเอง   ดังได้กล่าวมาแล้วว่า อาร์ติโชค นั้นปรับตัวได้ดี และมีความทนทานต่อสภาพแวดล้อมที่เข้มแข็งมาก ทนทั้งแล้งและอากาศที่หนาวเย็น โดยธรรมชาติจะฟื้นตื่นจากการพักตัวที่อุณหภูมิ 6～7  ℃  และแตกตาแทงยอดงอกเป็นต้นอ่อนเมื่ออุณหภูมิถึง 8～10℃ ต้นอ่อนทนอากาศหนาวเย็นได้ถึง 1～2℃   เมื่อมีช่วงแสงต่อวันยาว 12 ชั่วโมงที่อุณหภูมิ 18～22℃ มีผลเสริมส่งต่อการสร้างหัวใต้ดินเป็นอย่างดี หัวที่ฝังอยู่ลึกในดินอย่างน้อย 1 เซ็นติเมตรที่อุณหภูมิ–25 ～–40 ℃ จะพักตัวอยู่ได้เป็นเวลานาน

อาร์ติโชคได้รับการคัดเลือกให้เป็นพืชฟื้นฟูผืนดินเสื่อมโทรมที่เป็นทรายในที่แห้งแล้งได้อย่างดีเยี่ยม  มันสามารถแตกตาแทงยอดโผล่ขึ้นสู่อากาศเบื้องบนที่ถูกทรายกลบทับหนาถึง 50 เซ็นติเมตรได้อย่างสบายๆ  อีกทั้งระบบรากที่หนาแน่นของมันยังเกาะยึดดินทรายไว้ได้เป็นอย่างเหนียวแน่น  จัดเป็นพืชอนุรักษ์ดินที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง  จีนนำไปปลูกในทะเลทรายเป็นการทดสอบร่วม 170 ไร่ ในเขตแห้งแล้งที่มีปริมาณน้ำฝนน้อยนิด ปรากฏว่าพืชชนิดอื่นๆพากันแห้งเหี่ยวเสียหาย  แต่อาร์ติโชคยังคงเติบโตได้เป็นปกติ เมื่อขุดลึกลงในดินประมาณ 1 เมตร จะเห็นระบบรากที่ชอนไชประสานกันอย่างหนาแน่น  การปลูกอาร์ติโชคอนุรักษ์ดินนั้นจึงเป็นหนทางที่ดีและมีต้นทุนต่ำเอามากๆ  ใบที่แห้งเหี่ยวจะช่วยปกคลุมดิน และเมื่อเน่าเปื่อยก็จะถูกย่อยสลายเป็นอินทรีย์สารเพิ่มความสมบูรณ์ให้แก่พื้นผิวดินอีกโสดหนึ่ง

การปลูกอาร์ติโชคเพื่อฟื้นฟูพื้นที่แห้งแล้งในทะเลทรายนั้น  เมื่อทำการปลูกแค่ครั้งเดียวก็สามารถแพร่ขยายพันธุ์รุกพื้นที่คืบออกไปเรื่อยๆอย่างต่อเนื่อง ด้วยอัตรา 20 เท่าตัวต่อปีเมื่อขยายพันธุ์ด้วยหัวของมัน  และยังแพร่กระจายพันธุ์ได้ด้วยเมล็ดที่ถูกลมพัดพาไปยังที่ห่างไกลออกไปได้อีกทางหนึ่ง  นอกจากนั้นแล้ว อาร์ติโชคยังเป็นพืชที่แทบจะไม่มีโรคและแมลงรบกวน  นอกจากการใช้แรงงานในการปลูกและเก็บเกี่ยวแล้ว ค่าใช้จ่ายด้านอื่นๆแทบจะไม่มีเลย นับเป็นการลงทุนต่ำและให้ผลได้เร็ว  จากรายงานการปลูก อาร์ติโชคฟื้นฟูพื้นที่ทะเลทรายในประเทศจีนนั้นต้นทุนค่าใช้จ่ายอยู่ที่ 500 – 600 บาท/ไร่ เท่านั้น หลังจากปลูกไปแล้ว 3 ปี จะเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ประมาณ 3,600 กิโลกรัม/ไร่ จะขุดเอาหัวไปขยายพันธุ์ นำไปจำหน่ายหรือแปรรูปก็ขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ความต้องการ

ลักษณะลำต้นของอาร์ติโชกจะมีขนเล็กๆอยู่มากมาย
ขนเหล่านี้เป็นตัวช่วยระบายความร้อนให้แก่มันเป็นอย่างดี

ดูกันให้ชัดๆ ลักษณะของหัว อาร์ติโชก เหมือนแง่งขิงมากเลยทีเดียว

ดอกของอาร์ติโชก มีสีเหลืองสดสวย

ผลิตภัณฑ์จากหัวอาร์ติโชก มีทั้งแป้ง และ ไฟเบอร์

ผลิตภัณฑ์จากหัวอาร์ติโชก มีทั้งแป้ง และ ไฟเบอร์

ต้นอาร์ติโชกที่ปลูกใน ญี่ปุ่น มีขนาดต้นสมบูรณ์ สูงใหญ่

ผลิตภัณฑ์จากหัวอาร์ติโชก Inulin

ผลิตภัณฑ์ในรูปเส้นใยอาหารอัดเม็ด (Fiber)

การปลูกอาร์ติโชกเพื่ออนุรักษ์ดินและน้ำแห่งหนึ่งในประเทศจีน
เป้นการฟื้นฟูสภาพความอุดมสมบูรณ์ของดิน และได้ผลผลิตอีกต่างหาก

อาร์ติโชค เป็นพืชที่มีคุณค่าเอนกอนันต์ ทุกส่วนของมันนำมาใช้ประโยชน์ได้แทบทั้งหมด หัวของมันประกอบไปด้วย กรดอมิโนหลายชนิด น้ำตาล และไวตามินอีกหลายตัว นำมาบริโภคสดหรือปรุงสุกก็ได้  นำมาบดเป็นแป้ง ผลิตน้ำตาล แอลกอฮอล์ ยา อาหารเสริมบำรุงสุขภาพ เป็นต้น  ใบและหัวของมันใช้เป็นวัตถุดิบอาหารสัตว์ได้ด้วย

น้ำตาลในหัวอาร์ติโชคนั้นส่วนใหญ่จะเป็น ฟลุกโตส ที่เหมาะกับผู้ที่ป่วยเป็นโรคเบาหวาน  ช่วยย่อยอาหารในกระเพาะ-ลำไส้  เนื่องจากเป็นแหล่งอาหหารที่ดีของจุลินทรีย์  Lactobacillus และ  Bifidobacteria ทำให้มูลสัตว์ที่ถ่ายออกมามีกลิ่นและแก๊สแอมโมเนียลดน้อยลง

สารในหัวอาร์ติโชคยังยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรีย Coliform, Salmonella, E. coli และ Clostridium mujme. ที่ทำให้เกิดโรคบางอย่างได้ และยังใช้เป็นสารต้านโรคมะเร็ง  ลดความอ้วนได้อีกด้วย
ปัจจุบันได้มีการนำเอาแป้งที่ได้จากหัวอาร์ติโชคมาผลิต เอทานอล เป็นเชื้อเพลิงทดแทนน้ำมันฟอสซิลกันขนานใหญ่ และให้ผลตอบแทนที่คุ้มค่ากว่าผลผลิตจากพืชชนิดอื่นๆในพื้นที่เท่าๆกัน

อาร์ติโชคจึงเป็นพืชที่น่าจับตามอง และส่งเสริมให้เป็นพืชทางเลือกของเกษตรกรอีกชนิดหนึ่ง  ถ้ามีการวางแผนการผลิต การแปรรูป การใช้งานและการตลาดที่เหมาะสมก็จะเป็นพืชทำเงินอีกชนิดหนึ่งในอนาคต

ผู้ที่สนใจแหล่งผลิตอาร์ติโชค และขิง แหล่งใหญ่สามารถแวะเวียนเข้าไปชม หาข้อมูลได้ที่ http://www.china-hongsheng.com.cn/cpzs1.htm