ณ. พื้นที่เขตรอยต่อระหว่างมณฑลเฮยหลงเจียง (黑龙江) และมณฑลจี่หลิน (吉林) มีพืชชนิดหนึ่งที่สามารถผลิตเกลือที่มีรสเค็มเหมือนเกลือแกงที่เราใช้ปรุงอาหารรับประทานได้ ทุกปีในฤดูร้อน จะปรากฏคราบสีขาวชั้นบางๆเคลือบทั่วตามใบและกิ่งก้านของมัน ชาวบ้านในละแวกนั้นจะใช้มีดไปขูดเอาคราบเกลือ ที่ติดอยู่ตามส่วนต่างๆของลำต้น – ใบมาปรุงอาหารแทนเกลือ พืชชนิดนี้จึงได้ชื่อตามเอกลักษณ์พิเศษในภาษาจีนว่า มุเหยียนซู่ (木盐树) จัดเป็นพรรณไม้ที่โดดเด่นในแหล่งดินเค็ม

พืชชนิดนี้ผลิตเกลือขึ้นได้อย่างไร ? เป็นเรื่องที่ต้องสาธยายกันยาวเหยียด เอาเป็นสั้นๆก็แล้วกัน พืชเกือบทุกชนิด จะงอกเงยในแหล่งพื้นดินที่มีเกลือต่ำๆ แต่ในพื้นที่บางแห่งนั้น ปริมาณของเกลือที่สะสมในดินนั้นค่อนข้างสูง เราเรียกดินเช่นนี้ว่า แหล่งดินเค็ม (Saline land) ในต้นฤดูใบไม้ผลิ พื้นที่ราบแถบทิศเหนือของมณฑลซานตง (山东) และทางทิศตะวันออกของเหอไป่ (河北) จะสะท้อนแสงสีขาวแวววาวบนผิวดินให้เห็น สาเหตุนั้นเกิดจากน้ำเค็มที่สะสมอยู่ภายในผืนดินตกผลึกจับตัวกันเป็นคราบขาวบนผิวหน้าดิน ซึ่งก็คือเกลือแกงดีๆนี่เอง ดินเค็มเหล่านี้ เกิดจากการใช้น้ำชลประทานที่มีส่วนของเกลือราดรดมาเป็นเวลานานๆ หรือไม่ก็เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของพื้นผิวโลกจากการถอยร่นของน้ำทะเล ดังนั้นพืชที่ดำรงชีพในพื้นที่เช่นนี้ จึงต้องมีลักษณะพิเศษ ที่สามารถปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมที่มันคงอยู่ หาไม่แล้วก็จะเป็นปัญหาในการดำรงชีพของมัน ในเมื่อมีเกลือสะสมภายในลำต้นเกินกำหนด เกิดเกลือเป็นพิษทำให้ต้นตายได้

ต้นมุเหยียนซู่ มีวิธีการระบายเกลือที่ดูดซับเข้าสู่ลำต้น โดยการ ขับเหงื่อ (น้ำเกลือ) ออกทางช่องระบายที่มีอยู่จำนวนมากตามผิวของลำต้นและใบ (คล้ายต่อมเหงื่อของคน) เมื่อเหงื่อที่ถูกขับออกมาถูกลม แสงแดดลูบไล้จนส่วนที่เป็นน้ำระเหยหายไป ก็จะกลายเป็นคราบเกลือเกาะติดตามลำต้น กิ่งก้าน และใบ เมื่อฝนตกก็จะถูกชะลงสู่พื้นดินต่อไป อนึ่ง ในแถบพื้นที่ดินเค็มของมณฑล กานสู และซินเจียง มีพืชไม้ดอกที่ชื่อว่า ป้านหลินฮวา (Frankenia pulverulenta / 瓣鳞花) ก็มีกลไกการระบายเกลือออกสู่ภายนอกลำต้นโดยวิธีการเช่นเดียวกันนี้

ได้มีการทำการทดสอบเปรียบเทียบต้น ป้านหลินฮวา ที่ขึ้นอยู่ในกระถางที่มีดินปลูกแตกต่างกัน กระถางหนึ่งเป็นดินเค็ม และอีกกระถางหนึ่งเป็นดินที่ปราศจากเกลือ ผลปรากฏว่าตามลำต้นและใบในกระถางดินเค็มมีส่วนที่เป็นน้ำซึมออกจากลำต้น เมื่อแห้งลงก็ปรากฏเป็นคราบเกลือบางๆ ส่วนอีกกระถางหนึ่งนั้น ไม่ปรากฏว่ามีน้ำซึมออกมาแต่อย่างใด นั่นแสดงว่าต้น ป้านหลินฮวาที่เติบโตในกระถางดินเค็มนั้น สามารถขับเกลือที่ติดมากับน้ำที่ดูดขึ้นมาจากราก และขับออกทันก่อนที่จะเกิดเป็นพิษขึ้นกับตัวมันได้ และที่ซินเจียง ยังมีต้น อยี่แอย๊ะหยาง (Swamp poplar / 异叶杨) จะปรากฏว่ามีสารโซดาตามเปลือก (โซเดียมคาร์บอเนต) ง่ามกิ่งเป็นจำนวนมาก ซึ่งก็เป็นเกลือในอีกรูปหนึ่ง ที่แตกต่างจากเกลือแกง (โซเดียมคลอไรด์) ที่เกิดขึ้นจากต้น มุเหยียนซู่ และ ป้านหลินฮวา

ดอกป้านหลินฮวา

ต้นป้านหลินฮวา

 พื้นที่ดินเค็มทางแถบทิศตะวันตก และทิศตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศจีน มีพืชตระกูลหญ้าชนิดหนึ่งที่เรียกว่า เหยียนเจี่ยวฉ่าว (盐角草) เมื่อกำจัดน้ำให้หมดไป แล้วทำการเผาให้เหลือแต่เถ้า ทำการแยกแยะหาส่วนประกอบที่เป็นเถ้าถ่าน 45 เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนักแห้งนั้นเป็นสารประกอบของเกลือหลายๆชนิด ซึ่งโดยปกติแล้วพืชทั่วๆไปจะมีเกลืออยู่ไม่เกิน 15 เปอร์เซ็นต์เท่านั้น พืชที่มีส่วนของเกลือสูงๆเหล่านี้จะมีฟองภายในเซลล์ที่สามารถกักเกลือมิให้แพร่ออกมานอกเซลล์ ซึ่งจะทำให้เกิดเกลือเป็นพิษที่ทำให้ตัวมันเป็นอันตรายถึงตายได้ ทำให้มันสามารถดูดเอาน้ำ (ที่มีเกลือ) จากพื้นดินขึ้นมาใช้งานได้ จีนมีคำเปรียบเปรยถึงพืชชนิดหนึ่งที่ชื่อ เจี่ยนเผิง (碱蓬) ว่าเป็นอภิชาตบุตร เนื่องจากสามารถผงาดยืนยงอยู่ได้ภายใต้สภาพแวดล้อมที่เลวร้าย  

พื้นที่แถบทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของอาร์เจนตินา ซึ่งเป็นพื้นที่แห้งแล้ง และมีส่วนของเกลือในดินสูง ประชาชนที่นั่นปลูกต้น ปินหลี (滨藜) พืชในตระกูล Chenopodiceae Atriplex (ฝรั่งเรียกต้น goose foot แต่ไม่ใช่ไม้ยืนต้นที่เรียกว่า ต้นตีนเป็ดในบ้านเรานะครับ) เป็นพืชบำรุงดิน ดูดซับเอาส่วนที่เป็นเกลือออกจากผืนดิน โดยเนื้อที่ปลูก 1 เฮกตาร์ นั้นสามารถดูดซับเอาเกลือได้ถึง 1 ตัน และการปลูกปินหลีในพื้นที่ดังกล่าวนี้ ถือเป็นปฏิบัติการ “ยิงกระสุนนัดเดียว ได้นกหลายตัว” เลยทีเดียว เนื่องจากเป็นการปรับปรุงฟื้นฟูสภาพดินเค็มหนึ่ง ใช้ต้น ปินหลี เป็นอาหารสัตว์ เลี้ยงแพะ แกะ วัว (ควายคงไม่มี) ได้อีกหนึ่ง นัยว่า วัวชอบกินมากทีเดียวเชียวนะ สิบอกไห่   

ต้นอยี่แอยะหยาง

เหยียนเจี่ยวฉ่าว